Tsi-i Vangeljlu?
Ghini easti cà avets oara ta s-ul videts dimãndarea-al Dumnidzàlu. Poati cà nu avets pisti tu riliyiea. Yineari la bãsearicã, fãtseari-a ritualilor, shi adrari-a adetsilor. Shi noi va s-him tu sinfunii cu voi. Bibliea nã-nveatsã cà Dumnidzàlu bãneadzã tu ininjlji-a bãrbatslor shi-a muljerlor cari ari rispectu ti zborlu-a lui. Tseremoniilji cari lipseashti s-hiba adrati suntu atselji cari shi Bibliea lji-explicheadzã concret. Shi di atselji ari multu ptsàn tu Bibliea. Pãtizarea cu nicari tu apã shi loarea-a pãnãljei cafi stamina tu adutsearili-aminti al Isus suntu daolji mari tseremonii.
Icà poati cà hits unã persona cari u-va Dumnidzàlu tu banã-a ljei, ma nu vrets s-intrats deapoea. Atsea poati cà-i ti dealihea ti atselji cari va u-dghivãseascã aestu articulu relighios shi va s-u veadã cà lectsiea ti Bibliea icà iara va s-zburàm ti atsea. Easti unã mushuteatsã cà pistipsim cà ari un Dumnidzà, siyura cà el existeadzã. Ma lipseashti nica multu amãnari ta s-aflã – cu ãnvitsearili-a zborlu-a Lui, ti Bibliea, shi ashi va u-cãnãshtim shi va s-fãtsem partrea tu planlu-a lui ti totãna. Cartea-atsea-i ãngrãpsitã cu Duhlu-a Lui cari avea influentsii la oaminlji cari di dealihea u-ngrãpsea – atsea nu s-zboari-a oaminlji tu cafi unã alta carti. Sh-ti atsea-i livendã ti-nvitseari.
Icà poati cà minduits cà shtits tutã. U-avets vidzutã Bibliea shi u-avets acãchisitã. Ma, ma s-hits di dealihea cu inimã dishcljisã, atumtsea voi lipsits tsãva. Atsea-i lipsiturã-aestã cari u-duchits, atsea fricã di yinitorlui icà atsea lipsiturã di siyuritati ti tihea-a voastã di soni – atsea shubei cà un cãni laiù lji-veadi ma multu di bãrbatslji shi mljerlji pãnã tu mãrmintsã-a lor. Shi la voi va vã-dzãsirã: Prubats-vã nicã unã oarã. Poati cà intilighentsiea umineascã va vã-mintintã videarea ti Bibliea. Aidi s-nã turnãm la textu di Bibliea.
Icà poati cà u-videts Crãshtinitatea cà “nicã unã avanturã-a intelectului”, nicã un hobi cu cari putets s-giucats nicã ptsãn, nicã unã fastsinatsiea, nicã un casaba pi calea – atsel cari dutsi pãnã la mirminti, tuts s-idyi. Banã-i multu shcurtã ta s-avets unã ahãtã starea tsinicã. Unã dzuùã va s-hits bãgati tu mirmintu-a vostu, unã dzuùã bitimea-ti fricã va vã-yini moartea shi tini. Loats vã-izini cãtã voi ta s-ascultats Bibliea tora. Vã-pãlãcãrsim, mash ti hàiri tu banã-a voastã icà bari minduits tsi va vã spusi.
Scljeamã cà pot s-u daù ãntribari Tsi-i Vangeljlu?
Vã-pãlãcãrsescu ta s-dishcljidets Nàùlu Testamentu la Matei 1:1. Aestu-i ahurhiri ti explicatsiea al Matei ti Vangeljlu. Dghivãsim:
Cartea-a farãljei al Isus Hristos, hiljlu-al David, hiljlu-al Avraam.
Atsea nu-i atsea tsi noi pistimsim. El dzãsi cà Isus-i di farã di David shi Avraam. Shi atsea, ti Matei-i ahurhiri al Vangeljlu. Pavlu u-vidzu idyea. Videts la Galateanjlji 3:8:
Shi Scriptura, cara vidzu di nãinti cà Dumnidzà li-ndripteadzã miletsli dit pisti, di nãinti ãlji ghinihãbãrsi-al Avraam: “Cà va sh-si vluyiseascã tu tini tuti miletsli”.
Scljeamã cà Vangeljlu-i atsea tsi ira datã tu zbor ti Avraam. Atsea-i idyea tsi u-dzãtsi Pavlu. Scljeamã, cà ma s-acãchisits tsi u-zburà Domnul la Avraam, va s-putets s-u acãchisits tsi-i Vangeljlu. Atumtsea, aidi s-nã-turnàm la Veclju Testamentu shi s-nã videm tsi u-spunea Domnul la Avraamlu. Va s-videm Adrarea protã cartea al Bibliealjei, Adrarea 17:8:
Shi-a tsã-l daù a tsàia shi-a cãrpolui a tàù loclu iu-aladz tora ca xinit, loclu tut a Caanlui, ca mushtiniri ti daima, shi-a vã escu Dumnidzà”.
Scljeamã cà la Avraamlu ira spunitã cãndu el shi ficiorlji-a lor va s-bãneadzã totnã pi loclui. Ideiea ti banã ti daima, easti ideiea cari yini dit Veclju Testamentu. Mintits aestu – cà dãmãndarea di bazã-a Bibliealjei easti idyea. Cum easti posibil aestu? Videts vã la Adrarea 22:17,18:
Ti-atsea-a ti vluyisescu cu vluyiea-a Mea shi multu-a u-nmultsàscu fara-a ta, cà ta s-hibã cãt stealili-a tserlui shi ca-arina di pi budzãli-a amariljei shi-a li domneascã fara-a ta tuti tsitàtsli-a dushmanjlor a lor; Shi-a s-vluyiseascã prin fara-a ta miletsli tuti-a loclui, ti atsea cà u-ascultashi boatsea-a Mea“.
Avraamlui lipsea s-aiba hilju cari va s-hibã fãntãnã di vluyisiri ti lumea-tutã. Moduslu s-li acãchiseascã Biblieai ta s-veadã cum Bibliea u-tsiteascã ea pi singurã shi nã-spuni. Zboarãlji cari tora lji dghivãsim suntu tsitati tu Nàùlu Testamentu – tu Fapti 3:25,26. Aidi s-li videm shi s-u aflàm interpretatsiea.
Voi hits hiljlji-a prufetslor shi-a acãchiseariljei tsi-ù featsi Dumnidzà cu pãrintsãlji-a noshtsã, cari lji zburã-al Avraam” “Sh-la soea-a ta va s-hibã vluyisiti tuti miletsli di pristi loc”. Dumnidzà, cara Lu-nye Hiljlu-a Lui, Ãl pitricu prota la voi, ta s-vã vluyiseascã, shi cafi-un sh-si tragã di la slãbintsãli-a lui.
Cari-i di cãrpolu-al Avraam? Isus. Shi cari suntu vluyiilji cari el va lji-da ti tuti bãrbatslji shi mljerlji tu lumea? Vluyisirea ta s-ljirteascã amãrtiea shi ascãparea. Aidi s-nã yinem deapoea. Galateanjlji 3:16:
Tagmili lj-furã spusi-al Avraam shi-a cãrpolui a lui. Nu dzãtsi: “shi-a alantsãlor di cãrpolu”, - ca ti ma multsã, -ma ca ti-un singur: “shi-a Cãrpolui a tàù”, Cari easti Hristolu.
Scljeamã cà cãrpolu-al Avraam-i mash un om. Isus. Ma cum poati atsel un om s-hibã ahãt multu, cà stealili ãn tserlu? Aidi s-nã-dghivãsim Galateanjlji 3:27-29:
Cà, cats vã pãtidzats tu Hristolu, cu Hristolu vã-viscut. Nu-ari cama Iudeù, nitsi Elin; nu-ari cama nitsi sclav, nitsi liber; nu-ari cama parti bãrbãteascã shi parti muljiureascã, ti-atsea cà voi tuts hits unã tu Hristos Isus. Sh-maca voi hits tu Hristolu, hits maca cãrpolu-al Avraam, mushtinitorlji dupã tagma.
Mash atselji cari fura pãtidzati tu Hristolu partitsiparã tu atselji tàxiri – tàxiri ti unã banã ti daima aoa, la loclu. Shi ti-atsea lipseashti s-nã-pãtidzàm ta s-him ascãpati! Pavlu dzãtsea cà umuti-a lui ira “umutea-al Izrailu” (Fapti 28:20). Cãndu u-astrãvãrsi moartea, atsea ira umutea-a lui di soni – umutea ti Izrailu. Tsi-i pãtidzarea? Atsea nu easti pruscuchiri cu apã. Nàùlu Testamentu easti ãngrãpsit pi gãrtseashti, zborlu ‘pãtidzarea’ tradutsitã dit gãrtseashti scljeamã bash nicari. S-ufilizà ti nicari ali pãmporilji, bãgari sum apã, icà cãndu un partu di pãndzã easti bãgat dit bàeauùã to altã cu nicari. Aidi s-nã-videm tu Matei 3:13-16:
Tu aestu chiro vini Isus dit Galileia, la Iordan, cãtã la Oani, ta sh-si pãteadzã di el. Ghini ma, Oani Ãl dãnãsea, shi-Lji dzãtsea: “Mini nj-piseashti s-escu pãtidzat di Tini, sh-Tini yinji la mini?” Sh-cara lji-apãndãsi, Isus ãlji dzãsi-a lui: “Alasã tora, cà-ashi nã si pricadi-a nauùã s-u fatsim tutã-ndriptatea. Atumtsea Lu-alãsà. Sh-cara s-pãtidzà Isus, cãndu inshea dit apã, dinãoarã tserurli s-dishcljisirã shi Duhlu-al Dumnidzà s-vidzu cum dipusi ca un pãrumbu shi vini pi El.
Isus yinea “sum apã“ shi inshea “di ea“. El furã pãtidzat cà tricut, sh-nu cà bebe; cu nicari, sh-nu cu pruscuchiri. Ti-atsea pãtidzarea fura adratã tu apã. Shi mas El fura pãtidzat lipseashti shi noi s-him pãtidzati. Aestã nicari shi insheari u-simbolizeadzã moartea shi ãnyearea al Hristolu shi cà noi u-adràm detsizii ta s-u fãtsem moartea-a Lui shi ãnyearea-a Lui cà-a noastã. Ti-atsea lipseashti s-featsi cu nicari, sh-nu cu pruscuchiri
. Aidi s-nã-mãtream cãtã la Romanjlji 6:3-5:
Am tsi nu shtits cà tuts cats tu Hristos Isus nã pãtidzàm, cu moartea-a Lui cà nã-avem pãtidzatã? Scljeamã, nã-ngrupàm cu El, ãn moartea, prin pãtãgiunea, ti-atsea cà, ashi cum Hristolu-nye dit mortsã, prin doxa-a Tatãlui, ashi s-alãgàm shi noi ti diftursearea-a banãljei.
Desi nu shteats cà ahãt multu di voi cà cum ira pãtidzati tu Isus Hristos furã pãtidzati shi tu moartea-a Lui? Ti-atsea shi noi him ãngrupati cu pãtidzari tu moartea: cà cum shi Hristolu-nye dit moartea tu alãvdarea-a Tatãlui, shi noi lipseashti s-nã-continuàm cãtã banã-nauùã. Cãtse, ma s-him criscuti dipriunã cu El tu idyea moarti; noi lipseashti s-nã-him deadun shi tu ãnyiseari.
Ti atsea shi dàm dãmãndarea cãtã voi s-pãtidzats – fatsets di atsea unã scupo tu banã, s-u apruchets Isus Hristos! Cu atsea tsi hits pãtizati tu Isus Hristos, noi nã-fãtsem partea di El shi ti atsea tàxiratslji va s-hibã shi-a noshtsã. Shi ti atsea cãndu El va s-toarnã, noi va s-nyem shi va nã-hibã giucatã, shi atumtsea ma s-avem bãnatã cu pisti, dupã zborlu-al Dumnidzàlu, va s-nã hiba data banã ti daima cari El tora u-bãneadzã. Maca pistipsets tu aestu, atumtsea, banã-a voastrã ari unã importantsã nauùã. Shi cãndu avem vãrã problemi materiali va s-hibã realizati, cãtse suntu ti un shcurtu chiro, shi càndu Hristolu va s-toarnã, El va nã-da unã banã-nàuùã shi ti daima. Ti-atsea tu Bibliea shi tu Hristolu ari unã UMUTI-ti dealihea. Umutea ninti di noi easti ahãt marea tsi problemilji-a noshtsã di torã nu nji-pari ahãt mari.
Ma cum poati atsel un om cà Hristolu s-nã-ascapã? El furã reprezentantu-a nostru shi ti atsea lipseashti s-him pãtidzati tu moartea shi ãnyisearea-a Lui, cãtse shi El furã cà noi. S-nã mãtream cãtã la Uvreilji 2:14-18:
Shi, maca ficiuritslji lj-Si featsirã urtats a sãndzãljei shi-a truplui, ashi shi El S-arãspãndi di-aesti, ta s-ul surpã prin moartea-a Tsilui tsi u-ari domniljea-a moartiljei, adicà demunlu. Shi sã-lji ascapã-atselji cari frica-a moartiljei ãlji tsãnea tu sclãvilji tutã bana. Cà, dealihea, nu-ù lo fisea-a anghiljlor, ma semea-al Avraam u lo. Ti-atsea borgi eara ti tuti ta Shi-u-aducã ca fratslji, ta s-hibã njilãos shi-mbistimen arhiereù cãtã Dumnidzà, ti chischinipsearea-a amãrtiilor a miletiljei. Cà prin atsea tsi-ù pãtsã, ca fu shi El insushi cãftat, poati shi-a tsilor sh-si caftã ta s-lã-agiutã.
Cãtse ficiorlji suntu urtats-a sãndzãljei shi-a truplui, shi El singurlu fura urtats tu idyiu: cu moartea El poati s-u avina atsel cari u-ari puterea-a moartiljei, scljeamã draclu. Shi s-lji ascapã tutsi cari di fricã di moartea banã tutã fura bãgati sum sclavinji. Cãtse di dealihea El nu u-loa naturã di anghiljlor, ma El u-lua soiea di Avraamlu. Cãtse El tu luguriilji-tuti lipsea s-undzeascã la fratslor-a Lui, s-hibã njilãos shi arhiereù cu pisti, ninti di Domnului, ta s-lji chischinã amartiilor-a popului. Ti-atsea tu tutã-atsea tsi singurlu-ù pãtsà dicara furã tu pirazmo, El poati s-li agiutã atselji tu pirazmo.
Videts cà tu paragraflu draclu nu-i pravdu icà zmaiù. Aoa el u-fatsi personificarea-a amãrtiiljei. “Plata-a amãrtiiljei easti moartea” (Romãnjlji 6:23), ma aoa noi dghivãsim cà “draclu” “ari putearea-a moartiljei”. Noi lipseashti s-mpulisim contra natura-a noastã, sh-nu contra creaturi cari nu putem s-li videm cari suntu nãfoarã di noi singuri. Verslu 14 u-dzãtsi idyiù ãndau or – El, Nãs, idyea ashi, partitsipantu, idyea naturã cà noi. Iara, ma multu grupi “crãshtini” spuni cà ari trei Domnji tu treami, shi cà un di elji-i Isuslu. Ma, atsea nu u-spunea Bibliea. Shi dupã Uvreilji, multu-i importantu s-Lu acãchisim Isuslu ghini. El furã idyiu cà noi. Scriitorlui u-spunea-atsea 4 ori! El fura tu pirazmo cà sh-noi. Shi cum him tu pirazmo? Cu natura-a noastrã umineascã. S-nã videm la Iacov 1:13-15:
Canã s-nu dzãcã, atumtsea cãndu-i tu pirazmo: Di la Dumnidzà nj-vini, ti-atsea cà Dumnidzà nu fu cãftat di aralili shi El insushi canã nu-l bagã tu pirazmo. Ma cafi-un lj-si caftã mintea cãndu-i traptu shi-angãnat tu insashi mirachi-a lui. Sh-deapoea mirachea, cara yini, adutsi-amãrtii, shi-amãrtiea, maca-i faptã adutsi moarti.
Atsea spuni cà Isus u-avea naturã-a noastrã umineascã. Dumnidzà nu poati s-hiba tu pirazmo, ma Isus fura tu pirazmo, dzãsi Uvreilji. Scljeamã cà Isus nu ira atsel singur Dumnidzà. El fura un om, hiljlu-al Dumnidzà dupã aflari, di soiea-al Davidlu shi Avraamlu dupã Marii. Idyea-ashi, Dumnidzà nu poati s-hiba aflat, ma Isus fura aflat. Dumnidzà nu poati s-moartã, ma Isus muri. Noi nu putem s-u videm Dumnidzàlu, ma oaminlji u-vidzura shi didearã mãnjlji cu Isus. Isus nu-existà di ninti aflarea-a Lui. El ira hilju al Dumnidzà dupã Marii. S-nã mãtream cãtã la Lucã 1:31-35:
Shi iatu cà va s-ai tu pãnticã shi va s-fats ficior shi numa va lju-badz ISUS. Aestu va S-hibã mari shi Hilju-a Tsilui Dipanaltul va-Lji si dzãcã shi Domnul Dumnidzàlu va-Lji Lu da-a Lui tronlu-al David, pãrintili-a Lui. Shi va s-facã vãsilje pristi casa-al Iacov ti etã shi vãsiliea-a Lui nu va s-aibã bitimi. Shi-lji dzãtsi Mariea-a anghilui: Cum va s-hibã-aestã, maca mini nu shtiù di bãrbat? Sh-cara lji-apãndãsi, anghilu lj-dzãsi: Sãmtul Duh va S-dipunã pristi tini shi putearea-a Tsilui Dipanaltul va ti-aumbreadzã: ti atsea shi Sãmtul cari va S-facã dit tini, Hiljlu-al Dumnidzà va-Lji si dzãcã.
Videts atselji chirolji di yinitor! El va s-hibã Hiljlu al Dumnidzà, Mariea va s-facã ficior tu pãnticã-a Ljei, - di aoa easti ahurhit Isuslu, maca El s-fura shi mash unã ideiea, logoùl ti Isuslu di totãna fura cu Dumnidzà di ahurhirea. Videts cà Mariea ira mash unã mljeari simplã. Isus furã di soiea al Avraamlu shi Davidlu, shi atsea ira posibil mash cãtse shi dada-a Lui ira di soiea-a lor. Macã Isuslu ira Dumnidzà, atumtsea, Mariea ira dada-a Dumnidzàlu, shi ea nu fura mljeari simplã. Maca cum nã-nveatsã Bibliea cà Isus fura Hiljlu al Dumnidzà shi idyiu “hilju al om”, di soiea al Avraamlu shi Davidlu dupã Mariea, easti ti videari cà Mariea furã mljeari simplã. Scljeamã cà aestã-i tutã icà tsãva – sistemlu di pistea di dealihea, icà sistemlu di pistipsiri nibuni. Easti importantu s-pistipseascã tu lucurlu-ndreptu, cãtse doctrina ari influentsii pi atsea cum noi bãnàm. S-nã-mãtream cãtã la Uvreilji 4:15,16:
Cà nu-avem un Arhereù tsi s-nu poatã s-tragã cu noi la cripàrli-a noasti, ma cãftat di minti tu tuti dupã-adutsearea-a noastã, dicãt amãrtiea. S-nã-apruchem, maca cu pistusini di semnul a hariljei, ta s-lom njilã shi s-aflàm hari, ti agiutor, tu buna sãhati.
Cãtse Isus, ira cà shi noi, shi-atsea putem s-nã-plãcãrsim cu pisti cu El tu Dumnidzàlu. La noi nu nã lipseascã un preftu om, bãsearicã, casã icà preftu ta s-nã-featsi pi dealihea pãlãcãrsirilji.
Ti atsea, io va s-adarã un njic rezimé ti lucãrlji ti cari zburàiù:
Ari mash un Dumnidzà, sh-nu “Treami”
Isus ira hiljlu al Dumnidzà, shi nu ira El Dumnidzàlu singur; El nu existà ninti El s-afla. El lji avea tuti pirazmolji-a noshtsã shi experientsilji umineshtsã, ma vãrnãoarã nu adrà amãrtii. El u-didea banã-a Lui ti noi, tu màri pidhimo, ma atumtsea, cãtse nu adrà nitsi unã amãrtii, Dumnidzà Lu-nye di mortsãlji.
Cu pãtidzarea tu Crãshtin, cu nicari tu apã cãndu ira tricut, noi lji-mpãrtsàm moartea shi ãnyiseariljei-a lor.
Ti-atsea cãndu Isus Hristos, va s-toarnã, El va s-nyeascã, va lu-hibã giucatã shi va s-lu-hibã dat banã ti daima tu Amiraljea-a Lui – cari va s-hiba aoa, la loclu. Amirãljea-aestã va s-hiba càcum ira shi lumea tu Gãrdina di Paradislu, cãndu Dumnidzàlu ti protã oarã u-fãtsea omlui – shi nica ma bunã. Problemilji tuti cari suntu tora la loclu – polim, foami, jali, bileam shi cu moartea, tu soni cãndu nu va s-lji hibã – ti totãna.
Dupã moartea noi nu him cãnãscuti – “cãtrãnjlji” scljeamã mash „mãrmintu“.
Suflitlu nu-i fãrã moari; noi him fãtseati sh-di cinushi shi va nã-turnàm tu cinushi. Duhlu-i puterea di banã tu noi, cari Dumnidzàlu u-ljea cãndu va nã-murim. Noi nu continuàm ta s-existãm tu nitsi unã forma cãnãscutã dupã moartea.
„Satanã“ easti mash un simbol ti nibunjlji vreari-a omlui tu noi, contra cari noi lipseashti s-nã-mpulisim; atsea nu-i numã di zmailu icà monstrumlu cari existeadzã. Dumnidzà ari puteari di 100 %; El nu u-mpartã puterea-a Lui cu „satana“. Tuti problemlji-a noshtsã yini di Dumnidzàlu, sh-nu di satana, sh-ti atsea ari vãrã scupo pozitiv spiritual.
Cu dghivãseari-a Bibliealjei, noi singuri putem s-aflãm calea ti dealihea cãtã Dumnidzàlu.
Dãmãndàm cãtã voi, s-li-nvitsats lucurlji-atsealji, shi s-nu dats pi singuri irinji, maca nu yinets pãn’ di atsea s-shtits ti siyurã tsi-i atsea Vangheljlu. Di dealihea ashteptu cà va lu-nvitsats cursu fãrã pãradz-a nostru ti Bibliea, shi s-fãtsets cà scupo s-pãtidzats unã dzuùà cu nicari tu apã. Atumtsea dealihea putets s-avets pisti tu banã ti daima. Io mash pot s-dam sughestiea s-mintits ti unã liniea lungã, lungã; fãrã bitimi, cari yini pãn di daimalu; shi nu tu atsea banã him mash pi ãndaù milimetri di ahurhirea-a ljei. Atsea-i dealihea umutea-a noastrã, maca s-nã pãtidzãm tu Hristolu shi s-nã bãnàm tu El. Vã-pãlãcãrsescu, s-u-fãtsets seriozã atsea, shi s-nu mintits ti-atsea mash cà riliyii icà cà vãrã lucru ti cafi dzuùà.
Duncan Heaster
ÃNVITSATS-VÃ S-DGHIVÃSITS BIBLIEA EFECTIV
FÃRÃ PÃRADZI
Ari mash unã Bibliea, ma multu bãserits. Vã-dam sughestiea cà voi lipseashti s-u dghivãsits Bibliea singuri cu scupo s-u aflats dãmãndarea di dealihea. Pistipsim cà ari mash un Dumnidzà, cà Isuslu easti Hiljlu al Dumnidzà, El u-adrà naturã-a noastrã shi noi lipseashti s-nã-pãtidzàm cu nicari di dip cu scupo s-nã-avem ghineatsã di moartea shi ãnyiserea-a Lui. Nicã ptsãn, El va s-toarnã ta s-u featsi Amiraljea-a Dumnidzàlu pi loclu (nu pi tserlui). Vã-pãlãcãrsim s-u ãngrãpsits declaratsiea-aestã (di ma-nghios) ta s-lots un exemplu cari va vã-agiuteascã s-nvitsats Bibliea.
Numã _______________________________________________________
Adresã_______________________________________________________
__________________________________ Telefoni ___________________
Limba _______________________________________________________
Pitritsets-lu la: Bible Basics, 49 Woodfields, South Croydon, Surrey CR2 0HJ England